Η αλλαγή της ώρας — μετακινώντας το ρολόι μπροστά ή πίσω δύο φορές τον χρόνο — μπορεί να μοιάζει ως απλό τελετουργικό, αλλά νεότερα δεδομένα δείχνουν ότι έχει πιο ουσιαστικές επιπτώσεις στην υγεία του οργανισμού από ό,τι πιστεύαμε. Ένα πρόσφατο Stanford study, μαζί με άλλες έρευνες, αναδεικνύουν πως η πρακτική αυτή διαταράσσει τον φυσικό 24ωρο κιρκάδιο ρυθμό, οδηγώντας σε οξύτερα προβλήματα όπως παχυσαρκία, εγκεφαλικά επεισόδια, διαταραχές ύπνου και μεταβολικές επιπτώσεις.
Το κεντρικό συμπέρασμα είναι ότι τόσο η μόνιμη χειμερινή ώρα (standard time όλο το χρόνο) όσο και η μόνιμη θερινή ώρα (daylight saving time όλο το χρόνο) θα ήταν καλύτερα για την υγεία, σε σύγκριση με την πρακτική του να αλλάζουμε ρολόγια δύο φορές τον χρόνο. Από τις δύο, η μόνιμη χειμερινή ώρα φαίνεται να έχει τα μεγαλύτερα οφέλη.
Τι έδειξε το Stanford study
Οι ερευνητές χρησιμοποίησαν μοντέλα έκθεσης στο φως, δεδομένα από το CDC σε επίπεδο κομητείας, και παράγοντες όπως η ανατολή / η δύση του ηλίου, το πότε ξυπνάμε, και ο ρυθμός ύπνου. Κατέληξαν στα εξής:
Αν η χώρα υιοθετήσει μόνιμη χειμερινή ώρα, εκτιμάται ότι περίπου 300.000 περιπτώσεις εγκεφαλικών επεισοδίων ετησίως θα εξοικονομηθούν.
Επίσης περίπου 2,6 εκατομμύρια λιγότεροι άνθρωποι θα αντιμετώπιζαν προβλήματα παχυσαρκίας.
Η μόνιμη θερινή ώρα προσφέρει οφέλη, αλλά μειωμένα σε σχέση με την χειμερινή. Τα οφέλη είναι περίπου τα δύο τρίτα των αντίστοιχων της χειμερινής για τις ίδιες παραμέτρους.
Επιπλέον, η μελέτη υπολόγισε τον «κιρκάδιο φόρτο» (circadian burden): το πόσο υποχρεώνεται το σώμα να ρυθμίζεται κάθε μέρα ώστε να συγχρονίζεται με τις ώρες φωτός και σκοταδιού. Όσο πιο αργά είναι το πρωινό φως, τόσο μεγαλύτερη η διαταραχή: περισσότερη κόπωση, χειρότερος ύπνος και πιθανές μακροχρόνιες συνέπειες.
Επιπτώσεις στην καθημερινή ζωή
Όχι μόνο οι στατιστικές — η αλλαγή ώρας έχει πρακτικές συνέπειες:
Πρώτες μέρες μετά την αλλαγή: πολλοί αισθάνονται κόπωση, διαταραχές στον ύπνο, δυσκολία συγκέντρωσης.
Επιπτώσεις στον μεταβολισμό: οι ορμόνες που ελέγχουν την πείνα και την ενέργεια (π.χ. μελατονίνη) ανακατευθύνονται όταν οι ώρες φωτός αλλάζουν, προκαλώντας πιθανώς μεγαλύτερη κατανάλωση θερμίδων ή χαμηλή κινητικότητα.
Επιβαρύνσεις στην διάθεση και στην ψυχική ευεξία: αυξημένο στρες, άγχος, πιθανές διαταραχές ύπνου ή νύχτες με ανήσυχο ύπνο.
Κίνδυνος για καρδιαγγειακές παθήσεις ή εγκεφαλικά επεισόδια, ειδικά για ηλικιωμένους ή όσους έχουν ήδη προδιαθεσιακά προβλήματα.
Τι δείχνουν οι επιλογές χρόνου
Οι τρεις πιθανές πολιτικές χρόνου είναι:
Δυο αλλαγές μέσα στον χρόνο (όπως τώρα): με την αλλαγή δυο φορές τον χρόνο, το σώμα κάθε φορά αναγκάζεται να προσαρμοστεί σε νέα ωράρια.
Μόνιμη χειμερινή ώρα (standard time): προσφέρει περισσότερη έκθεση στο πρωινό φως, πιο σταθερή λειτουργία του κιρκάδιου ρολογιού, και τα μεγαλύτερα οφέλη στην υγεία συνολικά.
Μόνιμη θερινή ώρα (DST όλο το χρόνο): μπορεί να έχει θετικά στοιχεία, όπως περισσότερη φωτεινότητα το απόγευμα, αλλά οι επιπτώσεις του να ξυπνάς με σκοτάδι το πρωί φαίνεται ότι μπορεί να είναι πιο επιβλαβείς σε πληθυσμούς που ξεκινούν νωρίς.
Οι ερευνητές τονίζουν ότι η σταθερότητα και η ελαχιστοποίηση των αλλαγών είναι πιο σημαντικές από το ποια ώρα θα επιλεγεί — αλλά η χειμερινή ώρα φαίνεται ως η πιο υγιής επιλογή βάσει των δεδομένων.
Προκλήσεις και ρεαλιστικές δυσκολίες
Προσαρμογή στον νέο χρόνο μπορεί να μην είναι άμεση για όλους: όσοι εργάζονται βράδυ ή νυχτερινές βάρδιες, ή όσοι έχουν εσωτερικά ωράρια που διαφέρουν πολύ από το ημερήσιο φως.
Η αλλαγή πολιτικής χρόνου έχει κοινωνικές, οικονομικές και θεσμικές συνέπειες: σχολεία, μεταφορές, δομές εργασίας, νομικές ρυθμίσεις.
Το να επιλέξουμε χειμερινή ή θερινή ώρα μόνιμα σημαίνει και αλλαγές στο πώς αισθανόμαστε το φως, ειδικά τον χειμώνα, και μπορεί να επιφέρει κοινωνική δυσαρέσκεια, ειδικά σε περιοχές με μικρή ηλιοφάνεια το πρωί.
Τα μοντέλα είναι προβολές με υποθέσεις — δεν μπορούν να προβλέψουν με ακρίβεια κάθε ανθρώπινη συμπεριφορά (π.χ. πόσο χρόνο περνάμε έξω, πότε κοιμόμαστε, πόση έκθεση σε τεχνητό φως έχουμε), κάτι που μπορεί να επηρεάσει τα αποτελέσματα.
Τι μπορούμε να κάνουμε
Προσπάθησε να κρατήσεις σταθερό πρόγραμμα ύπνου, πριν και μετά αλλαγές ώρας, ώστε το σώμα σου να προσαρμόζεται πιο εύκολα.
Έκθεσε τον εαυτό σου στο φυσικό φως νωρίς το πρωί: άνοιξε παράθυρα, περπάτησε έξω, έστω για λίγα λεπτά.
Μείωσε τη χρήση φωτεινών οθονών αργά το βράδυ και απόφυγε μπλε φως πριν τον ύπνο.
Φρόντισε για πιο υγιεινή διατροφή και φυσική δραστηριότητα τις ημέρες που ακολουθούν την αλλαγή ώρας.
Υποστήριξε ή ενημερώσου για πολιτικές που προτείνουν μόνιμη αλλαγή ώρας — αν συμμετέχεις σε δημόσιο διάλογο, ψήφισμα, ή άλλα κινήματα που προωθούν την κατάργηση της αλλαγής.
Η συνδυαστική ανάλυση από το Stanford και άλλες μελέτες δείχνει ότι η πρακτική του να αλλάζουμε την ώρα δύο φορές τον χρόνο δεν είναι απλώς δυσάρεστη — έχει μετρήσιμες αρνητικές επιπτώσεις στην υγεία, το μεταβολισμό, τον ύπνο και το καρδιαγγειακό σύστημα. Η υιοθέτηση είτε μόνιμης χειμερινής ώρας είτε μόνιμης θερινής μπορεί να προσφέρει σημαντικά οφέλη. Αν και η ισορροπία μεταξύ πρακτικότητας και πολιτικής είναι δύσκολη, τα δεδομένα υποδεικνύουν πως η χειμερινή ώρα ως μόνιμη είναι η επιλογή με τα περισσότερα πλεονεκτήματα.
