Η αστρονομία γιορτάζει μια σπουδαία στιγμή: για πρώτη φορά στην ιστορία, όπως δημοσίευσε η NASA ,οι αστρονόμοι κατάφεραν να φωτογραφίσουν έναν πλανήτη την ώρα που σχηματίζεται, φωλιασμένο μέσα σε έναν δακτύλιο σκόνης και αερίων γύρω από ένα νεαρό άστρο. Ο πλανήτης αυτός, που ονομάστηκε WISPIT 2b, αποτελεί ζωντανή εικόνα της διαδικασίας που δημιούργησε πλανητικά συστήματα όπως το δικό μας.
Η εικόνα αποκαλύπτει το WISPIT 2b να βρίσκεται σε ένα χαρακτηριστικό χάσμα ανάμεσα στους δακτυλίους του πρωτοπλανητικού δίσκου, επιβεβαιώνοντας τη θεωρία ότι οι πλανήτες “καθαρίζουν” μονοπάτια στην ύλη που τους περιβάλλει καθώς συγκεντρώνουν μάζα. Για την επιστημονική κοινότητα, αυτό το στιγμιότυπο είναι σαν να παρατηρούμε μια φωτογραφία από το δικό μας μακρινό παρελθόν, τότε που η Γη και οι υπόλοιποι πλανήτες σχηματίζονταν από δίσκο σκόνης γύρω από τον Ήλιο.
WISPIT 2b: Το νεογέννητο πλανητικό γίγαντας
Ο WISPIT 2b είναι ένας γιγαντιαίος αέριος πλανήτης, που βρίσκεται ακόμη στη διαδικασία συσσώρευσης μάζας. Υπολογίζεται ότι ζυγίζει περίπου πέντε φορές όσο ο Δίας, ενώ η ηλικία του εκτιμάται μόλις σε πέντε εκατομμύρια έτη, ασύγκριτα νεότερος σε σχέση με τη Γη που σχηματίστηκε πριν από 4,5 δισεκατομμύρια χρόνια.
Το αστρικό του σύστημα απέχει περίπου 437 έτη φωτός από τη Γη, καθιστώντας την παρατήρηση εξαιρετικά απαιτητική. Παρά την απόσταση, η απεικόνιση είναι αρκετά καθαρή ώστε να δείξει τον πλανήτη μέσα στο κενό που έχει δημιουργηθεί ανάμεσα στους δακτυλίους υλικού που περιβάλλουν το άστρο.
Η παρουσία του μέσα σε αυτό το χάσμα αποτελεί απόδειξη ότι η βαρύτητα του πλανήτη επηρεάζει το περιβάλλον, εκκαθαρίζοντας την περιοχή και συλλέγοντας ύλη από τον γύρω δίσκο. Οι αστρονόμοι εντόπισαν ισχυρά ίχνη εκπομπών υδρογόνου, που δείχνουν ότι ο πλανήτης συνεχίζει να συσσωρεύει αέριο και σκόνη, σαν ένα βρέφος που μεγαλώνει τρεφόμενο από το περιβάλλον του.
Γιατί αυτή η ανακάλυψη είναι τόσο σημαντική
Μέχρι σήμερα, οι περισσότεροι εξωπλανήτες είχαν εντοπιστεί έμμεσα, παρατηρώντας μικρές μεταβολές στο φως του άστρου ή στον δίσκο σκόνης. Η απευθείας φωτογραφία ενός πλανήτη που ακόμη σχηματίζεται ανοίγει νέα κεφάλαια:
Επιβεβαίωση θεωριών: Ενισχύει το καθιερωμένο μοντέλο σχηματισμού πλανητών, σύμφωνα με το οποίο γεννιούνται μέσα σε δακτυλίους σκόνης και ανοίγουν χάσματα.
Παράθυρο στον χρόνο: Μας δίνει εικόνα από τα πρώτα στάδια δημιουργίας πλανητικών συστημάτων, όπως συνέβη και στο δικό μας ηλιακό σύστημα.
Παρακολούθηση εξέλιξης: Προσφέρει τη δυνατότητα να μελετήσουμε πώς μεγαλώνει ένας πλανήτης, πώς αλληλεπιδρά με τον δίσκο και πώς τελικά αποκτά την τελική του τροχιά και μάζα.
Η λήψη μιας τέτοιας εικόνας θεωρείται τεχνικό κατόρθωμα, καθώς απαιτεί τηλεσκόπια εξαιρετικής ανάλυσης, προσαρμοστική οπτική (adaptive optics) και προηγμένα συστήματα φιλτραρίσματος φωτός για να διαχωριστεί η αχνή λάμψη του πλανήτη από το εκτυφλωτικό φως του άστρου.
Νέα δεδομένα για τα μοντέλα πλανητογένεσης
Η ανακάλυψη απο την NASA του WISPIT 2b προσφέρει στους αστρονόμους μια σπάνια ευκαιρία να βελτιώσουν τα θεωρητικά μοντέλα σχηματισμού πλανητών. Τα αποτελέσματα αυτά θα επηρεάσουν:
Τη μελέτη των δακτυλικών δίσκων: Οι επιστήμονες μπορούν πλέον να συγκρίνουν πραγματικές εικόνες με τις προσομοιώσεις.
Τη χρονική κλίμακα ανάπτυξης πλανητών: Η άμεση παρατήρηση ενός πλανήτη μόλις λίγων εκατομμυρίων ετών επιβεβαιώνει ότι οι γιγαντιαίοι πλανήτες σχηματίζονται νωρίς στην εξέλιξη του αστρικού συστήματος.
Την κατανόηση των συνθηκών για κατοικήσιμους κόσμους: Μελετώντας το πώς σχηματίζονται οι γίγαντες αερίων, μπορούμε να υπολογίσουμε καλύτερα τις συνθήκες που επιτρέπουν τη δημιουργία μικρότερων, βραχωδών πλανητών σε ασφαλείς τροχιές.
Προκλήσεις και επόμενα βήματα
Παρά τη σπουδαιότητα της εικόνας, πολλά ερωτήματα παραμένουν ανοιχτά:
Πόσο θα συνεχίσει να αυξάνεται η μάζα του WISPIT 2b;
Θα σταθεροποιηθεί στο τρέχον χάσμα ή θα αλλάξει θέση όσο μεγαλώνει;
Πώς επηρεάζει την εξέλιξη των υπόλοιπων δακτυλίων;
Πόσο συνηθισμένα είναι τέτοια “βρεφικά” πλανητικά συστήματα στον Γαλαξία;
Οι αστρονόμοι της NASA σχεδιάζουν να παρακολουθούν τον WISPIT 2b για πολλά χρόνια, με την ελπίδα να καταγράψουν την αλλαγή στη μάζα, στο φως και στην αλληλεπίδρασή του με τον δίσκο. Κάθε τέτοια παρατήρηση θα συμβάλει στη διαμόρφωση μιας πληρέστερης εικόνας για το πώς γεννιούνται οι κόσμοι.
Η νέα εποχή της αστρονομίας
Η φωτογράφιση του WISPIT 2b σηματοδοτεί μια νέα εποχή στην αστρονομία. Από την έμμεση ανίχνευση έχουμε περάσει στην οπτική τεκμηρίωση της δημιουργίας κόσμων. Αυτό ανοίγει την προοπτική όχι μόνο για κατανόηση του παρελθόντος μας αλλά και για πρόβλεψη πώς μπορεί να εξελιχθούν άλλα πλανητικά συστήματα.
Όσο η τεχνολογία προχωρά με διαστημικά τηλεσκόπια νέας γενιάς και γήινα παρατηρητήρια με μεγαλύτερους καθρέφτες είναι πιθανό να ακολουθήσουν κι άλλες τέτοιες εικόνες, αποκαλύπτοντας βρεφικούς πλανήτες σε διάφορα στάδια ανάπτυξης.
