Το YouTube φαίνεται έτοιμο να ανατρέψει μια από τις πιο σκληρές πολιτικές του τελευταίου δεκαετίας. Κανάλια που είχαν αποκλειστεί οριστικά επειδή παραβίασαν κανόνες σχετικούς με την πανδημία του COVID-19 ή με την εκλογική παραπληροφόρηση μπορεί να βρουν σύντομα τον δρόμο της επιστροφής στην πλατφόρμα. Η πιθανή αλλαγή δεν είναι απλώς μια διοικητική λεπτομέρεια· πρόκειται για μια εξέλιξη που αγγίζει τον πυρήνα του δημόσιου διαλόγου γύρω από την ελευθερία της έκφρασης, την ευθύνη των ψηφιακών κολοσσών και την ισορροπία ανάμεσα στην ασφάλεια και τη δημοκρατία.
Από την αυστηρότητα στην αναθεώρηση
Κατά τη διάρκεια της πανδημίας, το YouTube, όπως και άλλες μεγάλες πλατφόρμες, δέχτηκε τεράστια πίεση. Κυβερνήσεις, οργανισμοί υγείας και η κοινή γνώμη ζητούσαν δραστικά μέτρα για να περιοριστεί η εξάπλωση επικίνδυνων θεωριών που αφορούσαν είτε «μαγικές θεραπείες» είτε ισχυρισμούς πως ο ιός δεν υπήρχε. Η εταιρεία αντέδρασε γρήγορα: εκατομμύρια βίντεο κατέβηκαν, κανάλια με μεγάλη απήχηση κατέβηκαν οριστικά και οι κανόνες έγιναν τόσο αυστηροί που πολλοί δημιουργοί ένιωσαν ότι κάθε «παραστράτημα» μπορούσε να τους κοστίσει την παρουσία τους στην πλατφόρμα.
Το ίδιο συνέβη και γύρω από τις εκλογικές διαδικασίες. Θεωρίες συνωμοσίας για νοθεία, παραποιημένα στοιχεία και παραπληροφόρηση αντιμετωπίστηκαν με σκληρή πολιτική αποκλεισμών. Εκείνη την εποχή, η σκληρότητα θεωρήθηκε αναγκαία. Σήμερα, όμως, το τοπίο έχει αλλάξει.
Γιατί τώρα;
Η Alphabet, μητρική εταιρεία του YouTube, δηλώνει ότι η επανεξέταση της πολιτικής βασίζεται στο γεγονός πως οι συνθήκες είναι διαφορετικές. Οι κανονισμοί που ίσχυσαν το 2020 και το 2021 δεν μπορούν να παραμείνουν ως έχουν επ’ αόριστον, γιατί καταλήγουν να αντιμετωπίζουν την πληροφορία σαν στατικό δεδομένο. Η εταιρεία αναγνωρίζει ότι οι αποκλεισμοί εκείνης της περιόδου ήταν αποτέλεσμα μιας «έκτακτης ανάγκης» και όχι μιας μόνιμης στρατηγικής.
Πηγές αναφέρουν ότι η επανένταξη θα γίνει πιλοτικά, σε επιλεγμένα κανάλια που πληρούν συγκεκριμένα κριτήρια. Δεν είναι σαφές αν τα κανάλια θα επανέλθουν πλήρως ή αν θα τεθούν υπό δοκιμαστικό καθεστώς, με αυστηρή παρακολούθηση. Αυτό που ξεκαθαρίζεται είναι ότι η πολιτική «οριστικού αποκλεισμού χωρίς επιστροφή» εγκαταλείπεται.
Τα υπέρ και τα κατά
Η απόφαση έχει ήδη φέρει αντιδράσεις. Υπέρμαχοι της ελεύθερης έκφρασης βλέπουν μια νίκη: η πλατφόρμα αναγνωρίζει ότι υπήρξε υπερβολικά αυστηρή και δίνει δεύτερη ευκαιρία σε δημιουργούς που θεωρούσαν ότι φιμώθηκαν άδικα. Για αυτούς, η αλλαγή δείχνει ότι το YouTube κατανοεί πλέον πως δεν μπορεί να έχει τον ρόλο του «απόλυτου κριτή» της αλήθειας.
Από την άλλη πλευρά, οργανισμοί δημόσιας υγείας και υπεύθυνοι χάραξης πολιτικής εκφράζουν έντονη ανησυχία. Η επιστροφή καναλιών που κάποτε προωθούσαν επικίνδυνες ιδέες μπορεί να ξανανοίξει την πόρτα σε φαινόμενα που κόστισαν ζωές και έθεσαν σε κίνδυνο δημοκρατικές διαδικασίες. Η αλήθεια είναι ότι η λεπτή ισορροπία ανάμεσα στην προστασία του κοινού και στην προστασία της ελευθερίας του λόγου παραμένει δύσκολη υπόθεση.
Τι αλλάζει πρακτικά
Η επανένταξη δεν θα είναι άνευ όρων. Σύμφωνα με τις πρώτες πληροφορίες, τα κανάλια που θα επιστρέψουν θα δεσμευτούν ότι θα ακολουθήσουν τους τρέχοντες κανόνες της πλατφόρμας. Επιπλέον, το YouTube θα έχει τη δυνατότητα να επιβάλει περιορισμούς στη δυνατότητα monetization, δηλαδή στις διαφημίσεις και στα έσοδα των δημιουργών, ώστε να αποτρέψει την εμπορική εκμετάλλευση της παραπληροφόρησης.
Ένα ακόμη ζήτημα είναι το αν θα διατηρηθεί το παλαιότερο περιεχόμενο. Θα επανέλθουν τα βίντεο που είχαν κατέβει; Ή τα κανάλια θα ξεκινήσουν από την αρχή; Αυτά τα ερωτήματα παραμένουν ανοιχτά και αναμένεται να απαντηθούν μέσα στους επόμενους μήνες.
Το ευρύτερο μήνυμα
Η κίνηση του YouTube έχει και πολιτική διάσταση. Σε μια περίοδο όπου οι πλατφόρμες κατηγορούνται ότι λειτουργούν ως ανεξέλεγκτοι ρυθμιστές της δημόσιας σφαίρας, η αναθεώρηση δείχνει μια διάθεση να «μοιραστούν» το βάρος με την κοινωνία και τους ίδιους τους χρήστες. Δεν είναι τυχαίο ότι η ανακοίνωση έρχεται λίγο πριν από μια νέα εκλογική χρονιά στις ΗΠΑ, όπου η παραπληροφόρηση αναμένεται ξανά να βρεθεί στο προσκήνιο.
Το YouTube δοκιμάζει να ξαναγράψει το αφήγημά του: από πλατφόρμα που «τιμωρεί» παραβάτες, σε χώρο που δίνει δεύτερες ευκαιρίες. Το αν αυτή η στρατηγική θα αποδειχθεί επιτυχής, θα εξαρτηθεί από την εφαρμογή της. Αν καταφέρει να διατηρήσει τον έλεγχο χωρίς να καταπνίξει τον διάλογο, μπορεί να αποτελέσει μοντέλο για ολόκληρη τη βιομηχανία. Αν όμως η επαναφορά οδηγήσει σε νέο κύμα ψευδών ειδήσεων, τότε η απόφαση θα θεωρηθεί οπισθοδρόμηση.
Σε κάθε περίπτωση, το διακύβευμα είναι μεγάλο. Η μάχη ανάμεσα στην ελευθερία του λόγου και την ανάγκη για υπεύθυνη πληροφόρηση δεν έχει λήξει. Το YouTube, με εκατομμύρια χρήστες παγκοσμίως, βρίσκεται στο κέντρο αυτής της αντιπαράθεσης και οι αποφάσεις του θα κρίνουν όχι μόνο το μέλλον της πλατφόρμας, αλλά και το πώς θα διαμορφωθεί η δημόσια συζήτηση στην ψηφιακή εποχή.
