Σε έναν κόσμο που η τεχνητή νοημοσύνη μπήκε πιο βαθιά στην καθημερινότητά μας, δεν είναι λίγοι αυτοί που στρέφονται στο ChatGPT ή σε άλλες πλατφόρμες συνομιλίας ως τρόπο αντιμετώπισης άγχους, ανησυχίας, μοναξιάς — σχεδόν ως ψυχολόγοι ή θεραπευτές. Η ιδέα αυτό καθαυτή δεν είναι καινούργια: η πρόσβαση σε συμβουλές και υποστήριξη ψυχικής υγείας είναι δύσκολη, ενώ οι θεραπείες είναι ακριβές ή/και με λίγα διαθέσιμα ραντεβού. Όμως, οι ειδικοί προειδοποιούν: υπάρχει μεγάλη διαφορά ανάμεσα στις προφορές του ChatGPT και στη θεραπεία από ειδικό.
Γιατί πολλοί στρέφονται στο ChatGPT για συναισθηματική υποστήριξη
Άμεση πρόσβαση και άνεση
Όταν η ένταση ή η ανησυχία πλησιάζει, πολλοί δεν έχουν δυνατότητα να μιλήσουν άμεσα με ψυχολόγο — είτε λόγω κόστους, είτε λόγω εξυπηρέτησης, είτε γιατί νιώθουν άβολα να εκφραστούν μπροστά σε άλλους. Το ChatGPT είναι “πάντα εκεί”, άμεσα διαθέσιμο, ανώνυμο έως ένα βαθμό, και χωρίς να χρειάζεται να κανονίσεις ραντεβού.
Υποστήριξη στα μικρά & καθημερινά ζητήματα
Αγχωτικά επαγγελματικά ή προσωπικά διλήμματα, διαχείριση συναισθημάτων, διακοπή της ημέρας με ένα “αποφόρτισμα”: το εργαλείο είναι καλό για να βρεις ιδέες, να οργανώσεις σκέψεις, να καταλάβεις καλύτερα τι νιώθεις — κάτι σαν “ψηφιακό ημερολόγιο με καθοδήγηση”.
Κίνητρο αυτοβελτίωσης
Κάποιοι χρησιμοποιούν το ChatGPT για να μάθουν τεχνικές διαχείρισης άγχους, για να φτιάξουν συνήθειες αυτοφροντίδας ή για ψυχοεκπαιδευτικά στοιχεία. Δεν περιμένουν να υποκαταστήσει τον ειδικό, αλλά να συμπληρώσει — να ανοίξει δρόμους που διαφορετικά παραμένουν κλειστοί.
Τι δεν μπορεί να κάνει — και γιατί υπάρχει ρίσκο
Δεν είναι θεραπευτής πιστοποιημένος
Το ChatGPT δεν έχει εκπαίδευση ή άδεια για θεραπεία, δεν μπορεί να κάνει διάγνωση ψυχικών διαταραχών, ούτε να συνταγογραφήσει φάρμακα ή να διαχειρίζεται κρίσεις ψυχικής υγείας. Όταν κάποιος αντιμετωπίζει σοβαρά προβλήματα – κατάθλιψη, αυτοκτονικές σκέψεις, τραύμα – η βοήθεια του ειδικού είναι κρίσιμη.
Έλλειψη εμπιστευτικότητας και νόμιμων προστασιών
Συνομιλίες με ανθρώπινους θεραπευτές προστατεύονται από νομικά πρότυπα (π.χ. ιατρικό απόρρητο). Όταν χρησιμοποιείς ChatGPT, αυτές οι συνομιλίες μπορεί να μην έχουν τέτοια προστασία, και σε κάποιες περιπτώσεις να γίνουν μέρος δεδομένων που χρησιμοποιούνται για εκπαίδευση ή/και να διαρρεύσουν αν προβλέπεται από νόμο.
Κίνδυνος επιβεβαίωσης προκαταλήψεων
Είναι πιθανό το μοντέλο να “επιβεβαιώσει” αυτό που ήδη σκέφτεσαι, αφού μερικές φορές οι απαντήσεις του βασίζονται σε δεδομένα που έχουν προκαταλήψεις. Αυτό μπορεί να ενθαρρύνει λάθος σκέψεις ή παρανοήσεις εάν δεν υπάρχει προσοχή στην αυτοέλεγχο.
Ανυπαρξία ανθρώπινης εμπάθειας / βάθους
Ο ψυχολόγος δεν είναι μόνο το “να ακούσεις” — είναι η κατανόηση της έκφρασης, της γλώσσας του σώματος, της παρατήρησης συναισθημάτων που δεν λέγονται — και αυτές είναι διαστάσεις που η AI δεν μπορεί να αισθανθεί με τον τρόπο που ένας άνθρωπος μπορεί.
Πότε μπορεί να λειτουργήσει καλά
Όταν πρόκειται για συνοδεία μεταξύ συνεδριών ψυχοθεραπείας, δηλαδή ως συμπληρωματικό εργαλείο.
Όταν έχεις μια σταθερή βάση ψυχικής υγείας και αναζητάς βοήθεια σε πιο απλά ή σύνθετα θέματα– όχι ως μοναδική λύση.
Όταν η χρήση γίνεται με επίγνωση των ορίων — δηλαδή δεν αγνοείς σήματα κινδύνου (π.χ. συχνή αυτοκτονία, κρίσεις πανικού, απώλεια λειτουργικότητας).
Περαιτέρω προκλήσεις & τι ζητούν οι ειδικοί
Να δημιουργηθούν πλαίσια ρύθμισης για την ασφάλεια και την ιδιωτικότητα των ατόμων που χρησιμοποιούν AI για ευάλωτα θέματα.
Να ενσωματωθούν μηχανισμοί ανίχνευσης κρίσεων (π.χ. να μπορεί η πλατφόρμα να σε κατευθύνει σε υπηρεσίες έκτακτης βοήθειας).
Να υπάρχει διαφάνεια ως προς το πώς εκπαιδεύτηκε το μοντέλο, από ποιες πηγές και ποια είναι τα όριά του.
Το ChatGPT (και άλλα παρόμοια μοντέλα) μπορούν να προσφέρουν υποστήριξη σε στιγμές ανασφάλειας, άγχους ή ανάγκης αυτοκατανόησης. Είναι ένα πολύ ισχυρό εργαλείο — αλλά δεν είναι θεραπευτής.
Όταν το αντιμετωπίζεις ως εργαλείο, όχι ως αντικαταστάτη, μπορεί να σου φανεί χρήσιμο: να σου δώσει ιδέες, να σε βοηθήσει να διατυπώσεις καλύτερα τα συναισθήματά σου, να σε υποστηρίξει μέχρι να καταφέρεις ή να έχεις πρόσβαση σε επαγγελματική βοήθεια.
Η πιο ασφαλής οδός είναι να βλέπεις ChatGPT ως συνεπιβάτη — όχι οδηγό — στο ταξίδι της ψυχικής υγείας.
